Sanatana Dharma czy hinduizm?

Wiele osób myśli, że hinduizm, (poprawnie Sanatana Dharma) jest jakąś jednolita formą praktyk czy wierzeń religijnych. Jeśli jeszcze sam termin hinduizm jest jakoś rozpoznawany to termin sanatana dharma już słabiej.

Samo słowo hinduizm jest używane powszechnie zarówno w Indiach jak i poza nimi jako określenie rdzennych indyjskich religii. Ale jakie jest znaczenie Sanatana Dharmy i czy to jest to samo czym jest hinduizm?

W zasadzie oba te terminy mają odmienne znaczenie. I nie jest właściwym nawet używanie tych terminów zamiennie.

Pochodzenie terminu hinduizm

Sufiks izm dodany do słowa hindu sugeruje, że jest to jakiś rodzaj ideologii, czy wiary. Sufiks ten zazwyczaj oznacza doktryny polityczne, społeczne lub kierunki artystyczne. Podobnie mamy ze słowami typu; komunizm, wegetarianizm, kapitalizm, pacyfizm, konsumpcjonizm itd. To są pewnego typu ideologie.

Sam termin hinduizm został wprowadzony w XIX wieku przez Brytyjczyków, którzy wtedy okupowali Indie. Praktycznie natychmiast ten termin przyjął się na Zachodzie. Co określało zbiorowo wszystkie geograficznie zidentyfikowane doktryny religijne. Typowe postoświeceniowe rozumienie człowieka Zachodu, rozumiejącego specyficznie wierzenia czy doktryny religijne. Co ciekawe nawet niektórzy muzułmanie określali się jako hinduscy muzułmanie. Czy zatem ten termin jest właściwy skoro określa geograficznie zidentyfikowane zjawiska?

Dlatego dla kogoś rozumującego „po zachodniemu” hinduizm jest jedynie „religią mieszkańców Indii”. Dlatego czasem pojawia się też pytanie: w co wierzą hindusi? Na to pytanie nie jest prosto dać odpowiedź.

Naturalna różnorodność Sanatana Dharmy

Z drugiej strony termin Sanatana Dharma nie jest kojarzony z ideami lub systemem wierzeń. Według tradycyjnego podejścia Sanatana Dharma oznacza dynamiczną sumę całej wiedzy wszystkich tradycji Bharata Warszy, jak tradycyjnie określa się subkontynent indyjski. Nie jest ona zatem przedmiotem wiedzy, jak w idei lub wierze, ale jej podmiotem. Nie jest czymś co jakaś jedna osoba byłaby wstanie objąć swym rozumem i ostatecznie poznać  czy zbadać. Tak jak to się dzieje z wiedzą w nauczaniu akademickim, kończącym się doktoratem czy innymi stopniami naukowymi. Nie jest to bowiem idea, którą można poznać, ale raczej jest to pewna forma zrozumienia, interpretacji czy komentarza na określony jej wycinek. I ten ostatni element zazwyczaj sprawia trudność w zrozumieniu tego terminu i opisywanego zjawiska.

Samo słowo Dharma używane jest dzisiaj jako synonim religii gdy raczej powinno być rozumiane w podobny sposób jak współczesna nauka.

Powstanie terminu hinduizm miałoby sugerować, że mamy do czynienia z taką jednorodną, ustandaryzowaną formą praktyk, struktur, doktryn, świętych tekstów, czy bytów transcendentnych; bóstw. Co jest oczywiście zgodne ze zrozumieniem zachodnich monoteistycznych tradycji religijnych  i zachodniego, opartego na ideałach oświeceniowych, sposobu myślenia o świecie.

Natomiast sama tradycja Sanatana Dharmy, jak wynika choćby z pobieżnej próby jej poznania, jest najbardziej skomplikowaną i rozbudowaną kulturą duchową, pełną szczegółowej teistycznej i metafizycznej wiedzy. Pełną różnych podejść do opisywania otaczającej nas rzeczywistości. Ta pełna różnorodność jest opisywana często, właśnie z powodu wielorakości kultów, jako jedność w różnorodności. Prawdopodobnie jest to też najbardziej wymagająca intelektualnie mistyczna tradycja świata.

Próba poznania i zastosowania tej wiedzy wymaga od obecnego człowieka podobnych kwalifikacji i cech jak legendarni Ryszi którym przypisuje się skodyfikowanie nauk Sanatana Dharmy.

Jednolitość i posłuszeństwo doktrynie, tak typowa dla religii monoteistycznych zawsze była nieobecna w tradycji duchowej Indii. Dlatego współczesne próby, propagowane przez niektórych zachodnich praktykujących, systematyzowania jej, czy wymuszania posłuszeństwa w zhierarchizowanych strukturach są z góry skazane na porażkę. A nawet na zabicie ducha Sanatana Dharmy.

Wielcy myśliciele, święci i mistycy Indii od zawsze brali udział w niezliczonych debatach i pisali komentarze do istniejących teksów. Przekaz ustny, na której ta tradycja się opiera, pozwalał uniknąć ograniczeń wynikających z absolutnego autorytetu drukowanego tekstu. Mędrcy którzy posiedli wgląd (darśan) byli ostatecznymi wyznacznikami prawdy. Zresztą każdy praktykujący jest również zachęcany do uzyskania osobistego wglądu, doświadczenia mistycznego. Ten zaś ma być wynikiem sukcesu własnych praktyk duchowych (sadhana), a nie wierności narzuconej doktrynie.

Święty tekst, śiastra, oczywiście miał i ma znaczenie, ale nie takie jak tekst drukowany w zachodnim sensie. Święty tekst oparty był bowiem na przekazie ustnym i osobistym doświadczeniu. I jest wyznacznikiem lub opisem Drogi którą ma każdy praktykujący (sadhaka) przejść, swoistym drogowskazem czy przewodnikiem.

Dlatego Sanatana Dharma nie ma jednolitych wierzeń, doktryn, które akceptują wszyscy hinduiści, czy raczej jak powinniśmy powiedzieć; zwolennicy Sanatana Dharmy. W tych naukach nie ma izmów, których celem było stworzenie ziemskiego imperium władzy. Sanatana Dharma jest naturalną różnorodnością która tworzy całość.

Dlatego z dumą mogę napisać, że moją religią jest Sanatana Dharma.

Hari Om Tat Sat

Kryszna Kirtan

(wyświetleń: 365)