Dlaczego warto szukać duchowości, a nie religii czyli skąd się bierze fundamentalizm religijny

Ktoś wrzucił na facebuuka mema: „Religia jest wiarą w czyjeś (mistyczne-przyp. mój) doświadczenie. Duchowość to posiadanie własnego”. Można by się zastanowić jak doświadczyć tego stanu samemu. I czy on jest w ogóle dostępny dla wszystkich czy tylko dla tych wybranych.

Wiadomo, że ostatnio w zachodnim społeczeństwie religia nie jest w modzie. Mało to zaskakujące jak weźmie się pod uwagę ile zła wyrządzono w imię religii. Każdy wie o konkwiście, wyprawach krzyżowych, zabijaniu Indian, niewolnictwie, wojnach religijnych, inkwizycji. Do tego dochodzi, obecny współcześnie na świecie (i w Polsce) fundamentalizm religijny. Agresywna reakcja, aż do zabójstw włącznie, na wszystko co jest sprzeczne z kryteriami „jedynie słusznej wiary”. Dołóżmy do tego rozwój cywilizacji w oparciu o osiągnięcia empirycznej nauki, który  jest niezaprzeczalnym faktem. Dlatego wizja świeckiego, humanistycznego państwa wydaje się tak bardzo atrakcyjna.

Tylko istnieje jedno małe ale.

Człowiek poszukuje religii z natury, bo „z wiary jest człowiek utkany.”

Religia (lub szerzej poszukiwanie odpowiedzi na egzystencjalne pytania) jest wyłączna cechą ludzkich społeczeństw. Żaden inny gatunek nie zajmuje się religią, wiarą, filozofią czy dociekaniem o sens bytu.

Ciekawie ujął to prof. Zbigniew Mikołejko, (kierownik Zakładu Badań nad Religią w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN) w swoim komentarzu dla Gazety Wyborczej:

Czy człowiek ma wbudowaną religijność? Ja bym to raczej nazwał pewną predyspozycją do samotranscendencji – przekonaniem, że “jestem czymś więcej niż tylko biologicznym istnieniem”. I że “to, co się ze mną dzieje, ma jakiś sens”. Ale ta predyspozycja może przyjmować formy religijne albo quasi-religijne.
(…)
Moim zdaniem zeświecczenie, o którym się dziś mówi, jest nie zanikiem religijności, ale jedynie pewną zmianą formy. Współczesny człowiek Zachodu ma bowiem mnóstwo quasi-wiar, które często się zmieniają i mają taki patchworkowy charakter: wyrzucisz jeden kawałek, wszyjesz nowy… Przykładem może być niby-religia wiecznego szczęścia i wiecznego zdrowia.

Jej rytuały obserwujemy np. w zachowaniach związanych ze stylem fitness i zdrowym odżywianiem. Ma ona swoich “kapłanów”, a nawet sanktuaria, dokąd ludzie z rytualną nabożnością udają się, by ćwiczyć albo się odżywiać… Doktryna nowych ateistów – np. Richarda Dawkinsa, a zwłaszcza Stephena Hawkinga – też chce być religią nowoczesnego świata. Hawking powiedział nawet, że niebawem znajdziemy naukowe objaśnienie świata i będziemy mogli się stać bogami.

Dlatego też nie da się oddzielić religijności od człowieczeństwa. „Z wiary jest człowiek utkany”. Religia służy społeczeństwu, duchowość wykracza ponad. Czy zatem istnieje droga do duchowości?

 

Jakie są rodzaje religii i po co one w ogóle komu potrzebne.

Aby odpowiedzieć na to pytanie należy najpierw zrozumieć czym jest religia. Oczywiście ten mem daje nam w skrócie wskazówkę. Bhagawadgita opisuje trzy żywioły natury które determinują ludzkie działania:

Harmonia, dynamika, bierność – te żywioły
Właściwe są materii i wiążą, Ardżuno,
Ucieleśnione w ciele nieśmiertelne życie.

Harmonia jest najczystszym z nich trzech i oświeca.
Uwalniając od grzechu, wiąże przez uczucie
Szczęścia i satysfakcję z wiedzy, o Bezgrzeszny.

Dynamika to żywioł, co z żądzy się rodzi.
Z niego też przywiązanie, Kauntejo, pochodzi
I praca dla korzyści, co ze światem spaja.

A bierność, co z niewiedzy bierze swój początek,
Oślepia, uwikłując złudzeniem, lenistwem
I snu obojętnością

Bhagawadgita 14.5-8

Ten opis jest precyzyjny i dokładny. I wyjaśnia przyczynę takiego zachowania jakie obserwujemy u siebie i innych. Tekst idzie dalej i mówi też o trzech rodzajach wiary, zgodnych z tym podziałem na trzy żywioły:

»Wiara – Pan odpowiedział – u istot wcielonych
W trzech postaciach się jawi – czasami harmonii
Albo też dynamiki, czy bierności. Słuchaj!

Bhagawadgita 17.2

»Jak rozpoznać człowieka, który przezwyciężył
Trojakich cech przejawy?« – zapytał Ardżuna.
»Jak się on zachowuje? Jak tego dokonał?«

Na to Pan odpowiedział: »Kto światłem, wysiłkiem
Ni złudzeniem nie gardzi, kiedy się pojawią
I nie tęskni za nimi, gdy są nieobecne;

Kto się ich grze przygląda bezstronny, beztroski,

Niewzruszony w cierpieniu i chwilach radości,
Jednakowo postrzega ziemię, kamień, złoto;
Tych, co drodzy, tak ceni jak tych, co niemili;
Stanowczy jest tak samo wśród pochwał i karceń;

W chwale i potępieniu sobą pozostaje;
Nie wyróżnia przyjaciół, źle nie życzy wrogom;
O nic się już nie stara – ten pokonał cechy.

Bhagawadgita 14.21-25

Jak odróżnić religię od duchowości

Religijność pełni pewną rolę w społeczeństwie, to fakt. Religia powinna prowadzić do własnego doświadczania. Powinna prowadzić do mistycyzmu. Ale czy prowadzi? Częściej niestety widzimy zniewolenie wiernych, fundamentalizm, fanatyzm a nawet przestępstwa.

Religia – rozumiana jako wiara w COŚ co jest ponad. To COŚ to może być bóg, ale może być kosmos, siła itp – spełnia nasze codzienne zachcianki, daje przy tym nadzieję na lepsze przyszłe życie. Ale jeśli nie rozwija w nas duchowości, gdy dzieli ludzi na „my i oni”, jeśli nie umożliwia mistycznego doświadczenia to wtedy coś jest z nią nie tak.

Jeśli w imię mistycznej ścieżki propaguje się tylko pewne jej aspekty, by krzywdzić i deprecjonować innych, albo wykazać swoją wyższość nad tymi, którzy nie utożsamiają się z tym samym wyznaniem, to jedynie dowód na to, iż prawdziwy element mistycyzmu został zatracony. – Swami Paramadvaiti

Duchowość wykracza ponad żywioły i daje dostęp do transcendencji, tego co jest ponad żywiołami i zwykłym materialnym doczesnym życiem, które kończy się śmiercią.

To czego każdy z nas naprawdę poszukuje to stanu wiecznej miłości. To miłość jest tym czego każdy z nas pragnie i poszukuje. Szukamy jej w ziemskich relacjach z przyjaciółmi, rodzicami, dziećmi czy małżonkiem. Ale te związki są ze swej natury tymczasowe i przemijające. Czy mogą dać zatem poczucie szczęścia i spełnienie?

religia	duchowość
kontrola	wolność
zwierzchnicy, przełożeni	opiekun, rodzic
dogmaty	doświadczanie
reguły	miłość
kara	wybaczanie
grzech	współczucie
zasady	brak zasad
strach	spokój
dominacja	akceptacja

Bądź mistykiem. Doświadczaj. Gdy szukamy esencji i sedna jesteśmy na drodze do prawdziwego doświadczania Prawdy, gdy szukamy różnic znajdziemy na końcu wielkie rozczarowanie.

Hari Om Tat Sat

Kryszna Kirtan

Bhagawadgita w tłum. Szuwalskiej

(wyświetleń: 506)