Medytacja. Umysł i świadomość w poszukiwaniu oświecenia

Jaka jest natura umysłu? W jaki sposób jest on związany z naszą najgłębszą świadomością? Kim naprawdę jestem? Czy zrozumienie własnej jaźni, własnej osoby, jest możliwe w tym natłoku myśli które są wewnątrz nas?

To podstawowe pytania które powinniśmy sobie zadać aby odnaleźć właściwą przyczynę naszego istnienia. Odpowiedzi na nie determinują naszą postawę jako poszukującego oświecenia, czy wyzwolenia albo tego kto tym nie jest kompletnie zainteresowany. W duchowej tradycji jogi znajdziemy odpowiedź na te pytania. Boski, duchowy aspekt rzeczywistości jest definiowany jako Świadomość. Medytacja jest natomiast sposobem na to aby odkryć tą zależność.

Czym jest umysł

Zachód widzi fenomen umysłu w świetle psychologii. Analizujemy zatem świadomy i nieświadomy umysł, pamięć, przeszłe doświadczenia, które określają nasze obecne stany psychiczne. Z nich z kolei wynikają nasze emocje czy zachowania. Zrozumienie umysłu to analiza naszej historii życia, zarówno tej którą pamiętamy jak i tej której już nie pamiętamy. Generalizując można powiedzieć, że zwłaszcza tej drugiej. Ponieważ to w niej znajdują się źródła naszych traum, które wpływają na zachowania w naszym życiu. Dla nowoczesnej psychologii, umysł jest naszą świadomością gdzie nasze prawdziwe „ja” może być odszukane.

Podobnie nowoczesna nauka rozróżnia umysł i świadomość, zrównując te dwa elementy. Podąża za kartezjańskim „myślę więc jestem”. Stawiając pierwszeństwo „myśleniu” które definiuje tu nasze „istnienie”.

Dlatego nauka określa istnienie świadomości jako elementu wewnątrz umysłu, a siedzibę umysłu określa w mózgu. To oznacza, że nasza świadomość jest skomplikowanym procesem elektryczno-chemicznym. Ponieważ możemy wpływać na jego funkcjonowanie, a co za tym idzie również wpływamy na świadomość, poprzez zażywanie odpowiednich substancji chemicznych czy leków. Co oczywiście także jest częścią naszego doświadczenia.

Umysł jako duchowa zasada

Nauka zatem nie określa świadomości i umysłu jako elementu który znajduje się poza naszym fizycznym ciałem, który byłby niezależny od procesów elektrycznych czy chemicznych które zachodzą w mózgu. Aczkolwiek istnieją obecnie także trendy w nauce które skłaniają się ku takiej definicji świadomości.

Jogiczne i medytacyjne podejście do umysłu jest inne. Bazuje przede wszystkim na medytacji i wewnętrznemu osobistemu doświadczeniu, a nie na eksperymentach wykonywanych przez zewnętrznego obserwatora. Poznanie umysłu odbywa się poprzez pracę introspektywną i przekierowanie naszej uwagi. Unika się przy tym analizowania widzianych przez zewnętrznego obserwatora wzorców zachowań. To powoduje, że raczej uczymy się obserwować umysł, a nie podążać za jego działaniami, np. myślami, analizami, obrazami. To uczy nas rozumieć procesy które zachodzą wewnątrz, nas jak one nas warunkują, a nie badaniem jedynie naszej pamięci.

Joga klasyfikuje umysł w odmienny sposób. W najszerszym sensie jest to citta, czyli wszystkie wewnętrzne aspekty świadomości.

Wewnątrz tej koncepcji znajdziemy takie elementy jak:

• emocje
• uczucia
• pamięć
• rozsądek/inteligencja
• instynkt
• i ego

Wszystko to co uważamy za część naszej świadomości, którą odnajdziemy wewnątrz naszej psychiki. Wewnątrz tej koncepcji znajdziemy także:

• kreatywność,
• intuicję,
• fizyczną świadomość.

Koncepcja citty wykracza poza to co określamy potocznie jako nasz umysł. Ona istnieje ponad i poza umysłem. To jest także zbiorowy czy kosmiczny umysł. Citta to umysł rozumiany jak kosmiczna zasada, a nie jedynie umysł ludzki.

Umysł jest tutaj także definiowany jako element zewnętrzny względem wewnętrznego elementu zwanego świadomością (atma, dźiwa, jaźń). Jest także formą bardziej subtelnej materii. Jest również narzędziem które wykorzystuje jaźń tak jak wykorzystujemy młotek do wbijania gwoździ.

Umysł i świadomość

Joga czyni także stanowcze rozróżnienie pomiędzy umysłem (citta) i świadomością (cit). Te dwa elementy są z pewnością zintegrowane ze sobą, jednak są dwoma różnymi elementami. Joga, poprzez naukę o medytacji, czyli metody pracy z umysłem, uczy jak rozróżniać te dwa elementy. To odróżnia jogę od współczesnej nauki czy większości filozofów, którzy identyfikują umysł ze świadomością.

Umysł jest narzędziem używanym do myślenia, czucia i wyrażania woli. Myślenie odbywa się na kilu poziomach. Umysł jest nazywany „wewnętrznym instrumentem” (antahkarana), co jest połączone z ciałem fizycznym, czyli „zewnętrznym instrumentem” przy pomocy prany (prana). Umysł w tym ujęciu jest szóstym zmysłem. Ciało natomiast składa się z pięciu zmysłów (wzrok, słuch, dotyk, węch, smak). Umysł jest zatem jednym z organów, a nie naszym prawdziwym ja, czy podstawą naszej jaźni.

Cząstka moja wieczna
W świecie istot żyjących, wcielonych, lecz trwałych,
Ze zmysłami sześcioma, w tym także z umysłem,
Nieustannie się zmaga, w materii ugrzęzła.
– Bhagawadgita 15.7 – tłum. Szuwalska

Czysta świadomość (cit), która jest celem praktyki jogi, jest stanem niezmodyfikowanej – przez bodźce płynące ze zmysłów – aktywności umysłu.

Nasze prawdziwe „ja”, purusza (purusa), to prawdziwy podmiot w ciele (które jest w tym ujęciu jedynie przedmiotem), jest elementem wewnętrznym względem umysłu, obserwatorem. Ten zaś możemy porównać do komputera sterującego czynnościami ciała, odpowiadającym za odbiór informacji i wyrażanie woli. Umysł nie jest zależny od mózgu. Mózg jest jedynie fizycznym narzędziem, poprzez które przejawia się działanie umysłu, ale nie samym umysłem.

Kontynuując to porównanie do komputera, ciało jest hardwarem, umysł softwarem, a my programistą. Ciało i umysł są zewnętrznymi instrumentami, ale nie nami samymi, sensu stricte. Nie są naszą prawdziwą tożsamością. Tak jak nie jesteś samochodem którym jeździsz czy komputerem którego używasz, tak samo twoja prawdziwa tożsamość nie jest umysłem. Moc która sprawia, że umysł działa, pochodzi z puruszy (jaźni). Umysł nie działa sam z siebie. To co sprawia że jesteś indywidualną osobą, całkowitym centrum świadomości pochodzi z wewnętrznej świadomości, a nie umysłu.

Psychologia jogi i umysł.

Uzdrowienie, w jogicznym sensie, naszego umysłu zależy od sposobu w jaki na niego spojrzymy. Dlatego jogiczne podejście do psychologii umysłu jest także inne od tego przyjętego w naszym zachodnim społeczeństwie. Psychologia jest nauką o działaniach umysłu. Umysł w jej świetle może być zatem rozpatrywany jako „zdrowy” lub „chory”. Tak samo jak ciało uznajemy za zdrowe lub chore. Zdrowe ciało (lub umysł) to takie które znajduje się w pewnym układzie równowagi.

Psychologia osoby będzie zależała w związku z tym od warunków działania umysłu, jego tendencji i cech.

Umysł posiada takie cechy ponieważ zawsze podlega wpływowi czasu, naszych doświadczeń, a to pozostawia w nim trwały ślad (samskara). Joga klasyfikuje warunki działania umysłu według trzech żywiołów (guny): bierności (tamas), dynamiki (rajas) oraz harmonii (sattva). Ajurweda klasyfikuje jest według dosz (dosa) jako vata, pitta i kapha. Dodatkowo ajurweda rozróżnia pięć elementów (pańca mahabhuta); eter (akaśa), powietrze (vaju), ogień (agni), woda (dźala) i ziemia (prythvi).

Nasza prawdziwa natura, jaźń lub purusza, nie posiada elementów psychologii jogi. Ponieważ jest nieuwarunkowaną i wieczną świadomością, świadkiem, obserwatorem znajdującym się poza ciałem, poza czasem i poza umysłem. Jest poza wszelkimi formami i jest pozbawiona cech. W tym czasie kiedy umysł przejawia swoją własną aktywność, wewnętrzna świadomość pozostaje czysta i niezmodyfikowana. Sama jest samą świadomością. Czystym lustrem w którym ogląda odbijającą się rzeczywistość.

To oznacza, że jeśli przesuniemy nasza uwagę, naszą świadomość na naszą wewnętrzną istotę, światło życia, wtedy przekroczymy cierpienia wynikające z psychologicznych warunków. Jogiczna i medytacyjna odpowiedź na psychologiczne problemy człowieka brzmi: „rozwiń wewnętrzną samoświadomość, doświadcz wewnętrznego bytu, który znajduje się ponad dualizmem ciała i umysłu.”

Proces jogi proponuje w tym celu wiele technik, etyczne zachowania, dietę, zaangażowanie ciała i zmysłów, kontrolę oddechu, czy wreszcie, powtarzanie mantr. Przemiana naszej świadomości następuje od tej skupionej na ciele lub myślach ku tej skupionej na czystej jaźni. Przejściu od citta do cit.

Hari Om Tat Sat

Kryszna Kirtan

 

(wyświetleń: 171)