Okropny indyjski system kastowy

Czym jest ten okropny, pełen apardheidu, niesprawiedliwości i wyzysku system kastowy? Opaczne zrozumienie, a właściwie brak tego zrozumienia jest podstawa wielu obiegowych opinii.

Przyczyna krytyki systemu kastowego

Krytykę „systemu kastowego” stosują przeważnie misjonarze chrześcijańscy w celu osłabienia spajającego (dawne) społeczeństwo indyjskie systemu społecznego. Wyraźnym celem jest podbój i nawracanie „niewiernych”, „barbarzyńców” i pogan, a środkiem do celu ośmieszenie wiary, tradycji i -głownie w tym przypadku – zwyczajów społecznych innych narodów. Wynika to z niezrozumienia czym naprawdę jest „system kastowy”, albo ze złej woli.

Czym jest system kastowy

Jest to naturalny podział społeczeństwa na robotników, kupców, administratorów/wojowników i kapłanów. Słowo “kasta” pochodzi z portugalskiego (casta – szczep, klan, ród) i oznacza warstwę społeczną. Nasze Zachodnie społeczeństwo też jest podzielone na warstwy, może to nie jest tak bardzo widoczne jak 100 czy 200 lat temu, ale ten podział istnieje nadal. Do pewnych “warstw” osoby „z ulicy” nie wejdą. Do innych „warstw” nie chcemy wejść bo się nimi zwyczajnie …brzydzimy.

Pochodzenie systemu kastowego

Właściwa nazwą „system kastowego” jest warnaśrama-dharma co oznacza „dharmę klasy społecznej i okresu życia”. Każda grupa społeczna ma inne obowiązki (dharmę) do wykonania. Wszyscy ludzie w społeczeństwie mają wspólne obowiązki, jednak występują też różnice. Inna jest dharma matki, a inna dharma studenta, starca czy ascety.

Prawo Manu (starożytne prawo wedyjskie) opisuje obowiązki każdego człowieka w zależności od pozycji społecznej przez niego zajmowanej. W Bhagawadgicie, która jest najważniejszym tekstem o jodze i podsumowaniem nauk Wed, znajdziemy werset opisujący ważność wypełniania tych społecznych funkcji „O wiele lepiej jest pełnić własne przypisane obowiązki, nawet niedoskonale, niż bezbłędnie pełnić obowiązki innych. Śmierć podczas pełnienia własnych obowiązków lepsza jest niż angażowanie się w obowiązki innych, albowiem niebezpieczne jest podążanie obcą ścieżką.” (3.35). Dlatego dla dobra całej społeczności każdy powinien wypełniać pewien rodzaj pracy.

Bhagawadgita opisuje ten podział również tak: “Cztery podziały ludzkiego społeczeństwa zostały stworzone przeze Mnie, odpowiednio do trzech sił natury materialnej i przypisanej im pracy.” (4.13) w sanskrycie brzmi to tak:

catur-varnyam maya srstam guna-karma-vibhagaśah gdzie catur– to cztery varnyam – to warny guna – to siły natury materialnej, a karma – to praca.

Przyjrzyjmy się temu wersetowi. Ważne są tu trzy słowa: warna, guna i karma.

Warna znaczy dosłownie „kolor” i jest powiązana z kolorem ubrania który osoba należąca do danej grupy społecznej nosiła (biały, czerwony, brązowy, czarny). Kolory mają znaczenie symboliczne i nie są związane, jak chcą niektórzy, z podziałem rasowym w oparciu o kolor skóry. Przenosząc na naszą codzienność można powiedzieć, że u nas są: pomarańczowi (robotnicy na ulicy) zieloni (wojsko) niebiescy (policja), biali (medycy), czerwoni (straż pożarna) i czarni (kapłani). Czy to że kapłani noszą kolor czarny oznacza że są źli zgodnie z naszym zrozumieniem koloru czarnego? Oczywiście nie. (Są tacy co tak myślą. 🙂 ale to inna opowieść.) Kolory mają też połączenie z koncepcja gun.

Guna oznacza siły natury materialnej które wpływają na daną osobę. W Psychologii Wed istnieją trzy guny co dosłownie oznacza „liny”. Jest tamas (tamas) bierność symbolizowany, radźas (rajas)- aktywność, działanie i sattwa (sattva)- harmonia. Trzy siły działaja podobnie jak kolory bazowe w malarstwie, z trzech podstawowych kolorów powstaje pełna gama barw. Osoby będące pod ich wpływem działają w odmienny sposób. Oczywiście nie ma nikogo w „czystej” nie zabarwionej innym odcieniem gunie. Ktoś pod przeważającym wpływem tamasu jest nieaktywny, bierny i mało zainteresowany sprawami duchowymi. Te osoby najczęściej są robotnikami. Osoby pod przeważającym wpływem radźasu są administratorami, politykami, żołnierzami. Ci u których dominuje sattwa są duchownymi, kapłanami, nauczycielami.

Karma oznacza pracę. Po wykonywanej pracy, po działaniu i zachowaniu możemy poznamy kim jest dana osoba. Medyk nie musi być ubrany na biało aby działał jak medyk, a żołnierz będzie chronił nawet będąc na plaży w slipkach. Taka jest ich natura.

Formalna przynależność do danej grupy nie determinuje w żaden sposób duchowego poziomu danej osoby. Widura, który urodzony był jako śudra, jest jednocześnie wielkim riszim, mędrcem i autorytetem wedyjskim.

Społeczny podział starożytnego indyjskiego społeczeństwa.

Bazował na cechach i zachowaniu danej osoby. Oczywiście z czasem pojawiło się dziedziczenie przywilejów i pozycji przynależnej danej grupie. Dziecko muzyka ma naturalnie lepsze okoliczności aby – jak rodzice – zostać muzykiem, ale nie jest to przecież regułą. I właśnie ta zasada dziedziczenia, oparta na więzach krwi, a nie na posiadanych cechach, podlega słusznej krytyce. Również wewnątrz społeczeństwa indyjskiego, czy nawet samych tekstów wedyjskich. Wielu duchowych nauczycieli czy wielkich joginów, krytykowało z tego powodu ten system.

Buddyjskie i dźinijskie podejście do tej tradycji jest także krytyczne (np. buddyjski traktat Waźdrasuczi – Diamentowa igła) i odmienne od tradycyjnego. Sam Budda pochodził z klasy królewskiej i to jest prawdopodobna przyczyna uznawania przez buddystów klasy królewskiej jako nadrzędnej do klasy kapłańskiej. Potwierdzenie tego poglądu można znaleźć w tekstach buddyjskich zapisanych w języku palijskim.

Należy też pamiętać, że ta usystematyzowana społeczna struktura pomogła zachować niezależność przez stulecia obcego panowania.

Mit o Puruszy, Kosmicznym Człowieku

W wielu miejscach Wed (Ryg Weda 10.90, Bhagawatapurana 2.5.35 oraz 2.6.1-29, Mahabharata Mokszadharmaparwa 351 i 352 czy Bhagawadgita rozdział 11) znajdziemy opis Kosmicznej Istoty (Purusza sukta) czy Formy Kosmicznej (Wirata rupa) który również nawiązuje do podziału społecznego. W tym alegorycznym wedantycznym opisie robotnicy (śudrowie) symbolizują nogi, kupcy (wajśiowie) korpus, administratorzy (kszatrjowie) ręce, a kapłani (bramini) głowę społecznego ciała. Grupy społeczne powstały z różnych części ciała tej Kosmicznej Istoty i spełniają różne funkcje w społeczeństwie podobnie jak członki ciała.

Współczesne Indie

Obecne, demokratyczne, społeczeństwo Indii oficjalnie nie uznaje systemu kastowego. Podwaliny pod to położył m.in. Gandhi zachęcając swoich wyznawców do wykonywania czynności zarezerwowanych dla niższych klas. Obserwujemy także bardzo dużą zmianę społeczną pod wpływem wzorców Zachodnich, głównie młodego pokolenia. Widoczne to jest zwłaszcza w dużych miastach. W mniejszych ośrodkach czy wsiach ten podział jest wciąż widoczny, a tradycyjne wartości i zwyczaje wciąż żywe. Warto o tym pamiętać w trakcie podróży do Indii lub innego kontaktu z tą kultura i cywilizacją.

Hari Om Tat Sat

Kryszna Kirtan

tekst ukazał się pierwotnie na portalu joga-abc.pl

(wyświetleń: 490)